Jak ustalić wartość firmy i jak poprawnie ewidencjonować jej wartość?

Wycena firmy lub jej zorganizowanej części to proces, którego efektem jest ustalenie wartości firmy (goodwill). Z reguły jest ona niezbędna choćby przy transakcji nabycia przedsiębiorstwa lub zakupu zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Wówczas też konieczne jest rozliczenie takiego zakupu w księgach rachunkowych przedsiębiorstwa.

Czym jest wartość firmy — dodatnia i ujemna wartość firmy

To, jak należy rozumieć wartość firmy (goodwill) dla celów bilansowych (wycena aktywów i zobowiązań), wynika bezpośrednio z ustawy o rachunkowości. Szczegółowych informacji trzeba szukać w art. 33 ust. 4 tej ustawy. Wartość firmy  stanowi różnicę między ceną nabycia określonej jednostki (lub jej zorganizowanej części) a niższą od niej wartością godziwą przyjętych aktywów netto (dodatnia wartość występuje wówczas, gdy cena nabycia jest większa od wartości przejmowanych aktywów netto). Jeżeli cena nabycia firmy jest niższa od wartości godziwej przejętych aktywów netto, różnica to ujemna wartość firmy.

Zarówno ujemna, jak i dodatnia wartość firmy powstaje przy zakupie (transakcji przejęcia) podmiotu gospodarczego – określonej jednostki lub zorganizowanej jej części. Jest ona wykazywanym składnikiem aktywów w bilansie.

Zasady rozliczania wartości firmy i ujemnej wartości firmy według ustawy o rachunkowości

Ustawa o rachunkowości (art. 44b ust. 10-12) precyzuje zasady rozliczania i odpisywania goodwill lub ujemnej wartości firmy. Z obowiązujących aktualnie przepisów wynika:

• To, że od goodwill jednostka może dokonywać amortyzacji (odpisów amortyzacyjnych)

Amortyzacji można dokonywać przez okres jej ekonomicznej użyteczność. Gdy nie jest możliwe jego ustalenie, amortyzacji metodą liniową dokonuje się przez okres nie dłuższy niż 5 lat i zalicza się ją do pozostałych kosztów operacyjnych. Pozycja w bilansie — wartości niematerialne i prawne.

• Sposób ujmowania wartości przedsiębiorstwa

Nadwyżkę wartości godziwej aktywów netto spółki przejętej nad ceną przejęcia (ujemna wartość firmy) do wysokości nieprzekraczającej wartości godziwej nabytych aktywów trwałych (bez długoterminowych aktywów finansowych notowanych na regulowanych rynkach) należy ujmować w rozliczenia międzyokresowe przychodów przez okres będący średnią ważoną okresu ekonomicznej użyteczności nabytych i podlegających amortyzacji aktywów.

Inaczej jest w przypadku ujemnej wartości firmy przekraczającej wartość godziwą aktywów trwałych (również z wyłączeniem długoterminowych aktywów finansowych notowanych na regulowanych rynkach). Ustawa o rachunkowości precyzuje, że jest ona zaliczana do przychodów na dzień połączenia.

• To, że ujemną wartość firmy odpisuje się w pozostałe przychody operacyjne

Dokonuje się tego do wysokości, w jakiej dotyczy ona oszacowanych przyszłych strat i kosztów, ustalonych przez spółkę przejmującą na dzień połączenia. Odpisu należy dokonać w okresie sprawozdawczym, w którym straty i koszty wpływają na wynik finansowy. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy straty i koszty nie zostały poniesione w przewidywanych okresach sprawozdawczych. Wówczas ujemną wartość firmy należy odpisać w sposób, który precyzuje pkt poprzedzający.

Goodwill wykazuje się w bilansie konsolidowanym (sprawozdanie finansowe, które powstaje dla grupy jednostek).

Komu zlecić ustalenie wartości firmy – współpraca z rzeczoznawcą

Wycena wartości firmy to zadanie dla niezależnego specjalisty — rzeczoznawcy. Przedsiębiorstwo (spółka), które przejęło inną firmę (transakcja zakupu), musi dokonać jej wyceny. Wycena to różnica między wartością — ceną zapłaconą za podmiot a wyceną rynkową aktywów i pasywów (wartość godziwa aktywów netto). Istnieją różne kategorie wyceny przedsiębiorstwa, np. wartość księgowa czy wartość godziwa.

Wyceny wartości spółki warto dokonać już na etapie sprzedaży czy zakupu podmiotu. Przedsiębiorstwo, które planuje dokonać takiej transakcji, może poznać zobowiązania i aktywa jednostki, a także zyskać szeroką perspektywę w przypadku sprzedaży czy zakupu podmiotu gospodarczego. Warto pamiętać, że aktywa i pasywa (w tym zobowiązania) wykazane w bilansie to nie wszystko — pozostaje jeszcze kwestia wartości niematerialnych. Wartości niematerialne przedsiębiorstwa to m.in. know-how czy lista klientów.

Aktywa netto, wartość godziwa, wycena firmy, cena nabycia — to terminy wiążące się z wyceną spółek. Interesują Cię zagadnienia zobowiązań czy wartości niematerialnych? Zajrzyj również do artykułu Rynkowa wycena zorganizowanej części przedsiębiorstwa (wycena ZCP).