Dla statystycznego Kowalskiego terminologia używana na co dzień przez prawników jest zawiła, skomplikowana i mało zrozumiała, ale jeszcze większą dezorientację budzi w osobach niezwiązanych z palestrą nazewnictwo przedstawicieli zawodów prawniczych. W Polsce zamienne stosowanie określeń odmiennych od siebie zawodów jest powszechne nie tylko w potocznych rozmowach, ale również w przekazach medialnych, co dodatkowo zwiększa zamieszanie wokół prawidłowych tytułów poszczególnych przedstawicieli zawodu prawnego – szczególnie w przypadku takich tytułów, jak mecenas, adwokat i radca prawny. O wyjaśnienie, czym się różni adwokat od mecenasa poprosiliśmy przedstawicieli Kancelarii Adwokackiej adwokata Wiktora Pieleckiego z Lublina, świadczącej kompleksowe porady prawne we wszystkich dziedzinach prawa głównych specjalizacj
Czym zajmuje się adwokat?
Formalnie rzecz biorąc tytuł adwokata może uzyskać osoba, która najpierw ukończyła pięcioletnie studia prawnicze, po których odbyła trwającą 3 lata aplikację adwokacką prowadzoną przez odpowiedni samorząd zawodowy. Co ważne, samo ukończenie aplikacji nie wystarcza, aby zostać adwokatem: potrzebne jest również pozytywne zaliczenie końcowego egzaminu zawodowego, który jest przeprowadzany przez Ministerstwo Sprawiedliwości. Dopiero wtedy dana osoba zostaje wpisana na listę adwokatów i może korzystać z tego tytułu w swojej praktyce zawodowej.
Warto przy tej okazji dodać, że w przypadku radcy prawnego droga do uzyskania tytułu zawodowego jest niemal identyczna – jedyna różnica polega na tym, że aplikację radcowską prowadzi inny samorząd zawodowy, a po zakończeniu aplikacji osoba zostaje wpisana na listę radców prawnych.
Kim jest i czym zajmuje się mecenas?
Określenie „mecenas” w stosunku do osób wykonujących jeden z zawodów prawniczych jest używane wyłącznie w Polsce – w innych krajach nie spotyka się go w takim zastosowaniu. Tytuł ten jest wyłącznie zwyczajowy i nie notuje się go w żadnym z aktów prawnych obowiązujących aktualnie w Polsce. Oznacza to, że w przeciwieństwie do tytułów „adwokat” oraz „radca prawny” określenie „mecenas” nie podlega jakiejkolwiek ochronie prawnej. Fakt ten znalazł nawet odzwierciedlenie w istniejącym orzecznictwie.
Z powyższego wynika zatem wyraźnie, jaka jest różnica pomiędzy adwokatem a mecenasem:
„adwokat” to tytuł zawodowy (podobnie jak „radca prawny”), natomiast „mecenas” jest określeniem o charakterze wyłącznie grzecznościowym i niemającym żadnego umocowania prawnego. Skąd zatem takie problemy w funkcjonującym nazewnictwie?
Aby na to pytanie choć po części odpowiedzieć, trzeba cofnąć się do roku 2007, do tego roku bowiem zakresy kompetencji adwokatów i radców prawnych dość istotnie się różniły. Przed 2007 rokiem żaden radca prawny nie mógł reprezentować swoich klientów przed sądem w sprawach rodzinnych ani występować jako obrońcy w sprawach karnych i karnoskarbowych. Nowelizacja z 2007 roku wprowadziła do polskiego porządku prawnego możliwość występowania przed sądem w sprawach rodzinnych dla radców prawnych, a w 2015 roku doszło do dalszych ujednoliceń zakresu obowiązków między adwokatami a radcami prawnymi. Od 1 lipca 2015 r. ci drudzy mogą także być obrońcami w sprawach karnych i karnoskarbowych, jeśli nie pozostają w stosunku pracy (nie dotyczy to pracowników dydaktycznych).
Przed wspomnianym zrównaniem zakresu obowiązków adwokatów i radców prawnych tradycyjnie przyjmowano, że tytułem „mecenas” zwracano się przede wszystkim do adwokatów jako prawników mogących reprezentować swojego mocodawcę przed sądem w każdym rodzaju spraw.
Pomimo podejmowanych prób zawężenia kręgu znaczeniowego określenia „mecenas” wyłącznie do radców prawnych i adwokatów, obecnie grzecznościowy zwrot „Panie Mecenasie” lub „Pani Mecenas” stosuje się nie tylko wobec adwokatów, radców prawnych oraz aplikantów adwokackich i radcowskich, ale również w odniesieniu do innych przedstawicieli zawodów prawniczych. Coraz częściej „mecenasem” określani są więc doradcy podatkowi, rzecznicy patentowi, radcowie Prokuratorii Generalnej RP, a także ogólnie legislatorzy w toku prac legislacyjnych.
