Przemoc w rodzinie jest problemem, który dotyka wielu osób. Według statystyk za 2019 rok ogólna liczba ofiar przemocy dochodzi do 90 tysięcy, w tym ponad 12 tysięcy małoletnich. Dom rodzinny, który powinien być ostoją i schronieniem, dla wielu osób jest miejscem terroru, poniżenia i lęku.
Poszukiwanie skutecznych rozwiązań niosących pomoc ofiarom przemocy domowej jest obszarem zainteresowań wielu organizacji działających na rzecz praw kobiet. Jest to także przedmiot regulacji polskiego prawodawstwa. Kwestie dotyczące stosunków w rodzinie, jej istnienia oraz funkcjonowania reguluje prawo rodzinne, będące wyspecjalizowanym działem prawa cywilnego. Rozwiązaniem problemu dotyczącego stosowania przemocy w rodzinie może być między innymi ustawa dotycząca nakazu opuszczenia mieszkania dla sprawcy przemocy domowej, którą podpisał niedawno prezydent.
Ustawa - projekt
Projekt ustawy został przygotowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości, a przyjęty przez rząd w marcu 2020 roku. Senat tzw. ustawę antyprzemocową przyjął 6 maja. Ustawa ta ma wejść w życie po 6 miesiącach od dnia ogłoszenia. Ministerstwo Sprawiedliwości zapewniało, że pakiet wprowadzanych zmian ma na celu ochronę ofiar przed ich sprawcami. Izolacja po modyfikacji przepisów prawnych będzie możliwa niemal natychmiastowo. Ministerstwo zwraca uwagę, że do tej pory odizolowanie ofiary przemocy od sprawcy było możliwe po decyzji sądu, na którą trzeba było czekać tygodniami, a nawet miesiącami, co często wymuszało na ofiarach życie pod jednym dachem z oprawcą lub poszukiwanie schronienia wśród rodziny i znajomych. Według nowych przepisów funkcjonariusz podczas interwencji ma ocenić, czy osoba, która stosuje przemoc fizyczną stwarza zagrożenia dla zdrowia lub życia. Jeżeli takie zagrożenie wystąpi, policjant będzie mógł wydać bezwzględny nakaz opuszczenia mieszkania przez sprawcę przemocy domowej. Nakaz ten będzie egzekwowany także w sytuacji, w której sprawca nie będzie miał dokąd się wyprowadzić. W takich okolicznościach policjant udzieli mu informacji na temat placówek, które zapewniają miejsca noclegowe. Mogą to być np. schroniska dla bezdomnych.
Co wprowadza ustawa?
Ustawa, którą podpisał prezydent wprowadza instrumenty prawne, które pozwalają na odizolowanie ofiary przemocy domowej od jej sprawcy. Uprawnienie to sprawi, że np. policja będzie mogła wydać nakaz natychmiastowego opuszczenia mieszkania lub zakaz zbliżania się do mieszkania. Ustawa ta ma na celu wprowadzenie instrumentów, które pozwolą chronić osoby, które zostały dotknięte przemocą domową. W szczególności dotyczy to sytuacji stwarzającej zagrożenie dla życia i zdrowia ofiary. Najnowsza ustawa podpisana przez prezydenta nowelizuje między innymi ustawę z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego i ustawę z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji. Zmiany, które wprowadzono dotyczą nadania policji oraz żandarmerii możliwości wydania nakazu opuszczenia mieszkania oraz zakazu zbliżania się. Nakazy oraz zakazy mogą zostać wydane podczas interwencji lub w związku z zawiadomieniem o stosowaniu przemocy w rodzinie. Nakazy oraz zakazy będą wykonywane natychmiast i będą wskazywały obszar oraz odległość, którą musi zachować osoba stosująca przemoc. Decyzja Policji lub Żandarmerii będzie mogła zostać zaskarżona do sądu w terminie 3 dni.
Zmiany wprowadzone w Kodeksie postępowania cywilnego oparte są na dodaniu przepisów, które normują postępowanie w sprawach dotyczących zobowiązania osoby stosującej przemoc do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania. Dzięki wprowadzonym zmianom rozpoznawanie spraw ma zostać przyspieszone i uproszczone. Za niestosowanie się do nakazu i zakazu ma zostać przewidziany nowy typ wykroczenia.
Policja według nowych regulacji będzie miała także obowiązek regularnego sprawdzania, czy sprawca przemocy stosuje się do sankcji mających na celu odizolowanie go od ofiary. W przypadku łamania zakazu będzie występowała możliwość zastosowania środków przymusu. Sprawca przemocy będzie dodatkowo narażony na kary takie, jak areszt, grzywna lub ograniczenie wolności. Nakaz opuszczenia mieszkania oraz zakaz zbliżania się do mieszkania będzie obowiązywał przez 2 tygodnie, ale czas ten będzie mógł zostać przedłużony przez sąd na wniosek ofiary przemocy. Nakaz opuszczenia mieszkania lub zakaz zbliżania się będzie mógł zostać stosowany także w przypadku nieobecności w mieszkaniu osoby, która przemoc stosuje, a doręczony zostanie zarówno osobie stosującej przemoc, jak i ofierze. Jeżeli osoba stosująca przemoc odmówi przyjęcia nakazu lub zakazu, doręczenia uważa się za dokonane, a w protokole zostanie zamieszczona adnotacja o odmówieniu przyjęcia. Osoba, która stosuje przemoc będzie musiała wskazać adres swojego miejsca pobytu i numer telefonu. Obowiązkowe będzie informowanie o każdej zmianie zarówno adresu, jak i numeru.
Sądy a nakaz opuszczenia mieszkania
Nad stosowaniem nowego środka ma być przewidziana kontrola sądowa. Zażalenie sprawcy może zostać w niektórych przypadkach uwzględnione, a zastosowany środek uchylony. Możliwe będzie nadal złożenie do sądu wniosku o opuszczenie lokalu, a postępowanie ma zostać usprawnione. Pisma procesowe będzie mogła dostarczać także policja, a nie tylko poczta. Policja będzie także pomagać sądowi przy udzielaniu pomocy, np. przy ustaleniu miejsca zamieszkania świadka.
Serdecznie dziękujemy kancelarii adwokackiej z Poznania (https://smadwokaci.pl) za pomoc merytoryczną przy tworzeniu artykułu.
