Pojęciem sukcesji majątkowej określamy ogół działań związanych z procesem przekazywania majątku kolejnym pokoleniom. Sukcesja pozwala na przekazanie majątku niezależnie od regulacji prawa spadkowego. Warto przy tym zwrócić uwagę na różnicę pomiędzy pojęciem planowania spadkowego i planowaniem sukcesji.
W planowaniu sukcesyjnym nacisk położony jest na przygotowanie działalności przedsiębiorstwa pod władzą następców, przy czym planowanie spadkowe stanowi narzędzie do realizacji sukcesji poprzez przekazanie własności składników majątkowych.
Jeżeli natomiast chodzi o samą sukcesję wyróżniamy dwa jej rodzaje: sukcesję uniwersalną oraz sukcesję singularną. Z sukcesją uniwersalną mamy do czynienia w przypadku wstąpienia następcy prawnego w ogół praw i obowiązków poprzednika prawnego, z singularną natomiast, gdy dochodzi do przekazania jedynie części majątku lub rzeczy jednostkowych, zatem nabywca wstępuje jedynie w wycinek praw zbywcy.
Testament jako podstawowe narzędzie kształtowania sukcesji
Instytucja sukcesji majątkowej jest swego rodzaju novum w polskim systemie prawnym. Wobec braku wprowadzenia szczególnych uregulowań jej dotyczących, opiera się ona na dzień dzisiejszy w głównej mierze na dziedziczeniu testamentowym, tj. na podstawowych zasadach prawa spadkowego.
O zabezpieczenie swoich interesów na wypadek śmierci winni zadbać w szczególności przedsiębiorcy. Podstawowym narzędziem umożliwiającym ukształtowanie stanu posiadania na wypadek śmierci jest sporządzenie testamentu. Zaniechanie jego sporządzenia skutkuje zastosowaniem reguł dziedziczenia ustawowego, co z kolei zwiększa ryzyko konfliktów po śmierci spadkodawcy. Testament umożliwia rozporządzenie majątkiem na wypadek śmierci zgodnie z wolą spadkodawcy. Prawidłowe sporządzenie testamentu pozwala na zrealizowanie woli testatora w sposób niebudzący wątpliwości.
Forma testamentu
Osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych może sporządzić testament na każdym etapie życia, nie ma zatem powodu aby czekać z podjęciem działań związanych ze sprawami spadkowymi do jego schyłku. Przepisy prawa kształtują kilka rodzajów testamentów, przy czym wyróżnia się testamenty zwykłe oraz szczególne. Testament zwykły sporządzony może być w każdej sytuacji, natomiast dla skuteczności testamentów szczególnych niezbędne jest zaistnienie przesłanek wskazanych przez przepisy prawa. Przedsiębiorca chcący zabezpieczyć swoje interesy na wypadek śmierci winien skorzystać z jednej z dwóch form testamentu: testamentu własnoręcznego (holograficznego) lub testamentu notarialnego.
Dla skuteczności testamentu holograficznego niezbędne jest spisanie go pismem ręcznym, opatrzenie go datą oraz własnoręcznym podpisem. Co istotne, cała treść testamentu musi być spisana pismem ręcznym. Własnoręczne podpisanie treści spisanej pismem drukowanym skutkować będzie nieważnością testamentu. Jednakże najpewniejszą z form sporządzenia testamentu stanowi testament notarialny. Jest on sporządzany przez notariusza i w jego obecności podpisywany przez spadkodawcę. Warto także nadmienić, iż testament, jako czynność o charakterze ściśle osobistym, nie może być sporządzony przez pełnomocnika lub przedstawiciela ustawowego.
O sukcesji majątkowej mówimy jednak nie tylko w odniesieniu do przedsiębiorstw, bowiem zastosowanie znajdzie ona także w stosunku do osób fizycznych. Nabiera ona szczególnego znaczenia, w sytuacji w której chcemy aby po naszej śmierci składniki majątkowe przejęły osoby niebędące spadkobiercami zgodnie z zasadami dziedziczenia ustawowego. Tak jak w przypadku przedsiębiorcy, obecnie jedyną formą zabezpieczenie interesów spadkodawcy zgodnie z jego wolą jest sporządzenie testamentu.
Wzorem państw zachodnich, aktualnie opracowywany jest projekt ustawy o fundacjach rodzinnych, której wejście w życie zaplanowano na styczeń 2022 roku, a która ma pomóc w uregulowaniu zasad dziedziczenia firm. W założeniu wprowadzenie fundacji rodzinnej ma zapewnić możliwość prawidłowego funkcjonowania przedsiębiorstwa przez następne pokolenia, wykluczając ryzyko jego podziału związanego z postępowaniem spadkowym. Co znamienne, ustawa ma nie ograniczać kręgu potencjalnych beneficjentów fundacji do członków najbliższej rodziny, tak jak czyni to regulacja prawa spadkowego. W projekcie największe kontrowersje budzi natomiast kwestia uprawnienia do zachowku, jednak jest to materia na osobny wywód.
Reasumując, sukcesja pozwala na uporządkowanie spraw związanych z dziedziczeniem, a w przypadku podmiotów gospodarczych może przynieść wiele korzyści. Sukcesja, w szczególności w przypadku przedsiębiorstw, jest procesem wieloetapowym i skomplikowanym. Niezbędnym elementem jest analiza dokumentów obrazujących stan majątkowy przedsiębiorstwa, a także tych związanych z sytuacją następców prawnych. Planując postępowanie sukcesyjne warto zatem skorzystać z pomocy kancelarii specjalizującej się w prawie spadkowym (kancelarii od prawa spadkowego) lub adwokata od prawa spadkowego.
Kancelaria adwokatów i radców prawnych Jedliński, Bierecki i Wspólnicy z siedzibą w Gdyni oraz oddziałem w Warszawie posiada bogate doświadczenie w sprawach spadkowych. Zapraszamy do skorzystania z naszych usług związanych ze sprawami spadkowymi.
Fot. Tingey Injury Law Firm | Unsplash.com
