Każdy z nas jest użytkownikiem co najmniej jednego komputera. Urządzenia te towarzyszą nam zarówno w domach, jak i w pracy. W każdym przypadku mamy styczność z oprogramowaniem. Tylko czy posiadamy właściwą wiedzę o licencjach na nie?
W każdym użytkowanym komputerze działa system operacyjny, który jest niezbędny do jego funkcjonowania. Ponadto, instalujemy często nowe programy i aplikacje, z których korzystamy na co dzień. Wielu użytkowników komputerów nie zastanawia się jednak nad kwestią licencji, na podstawie której korzysta z konkretnych programów. Tymczasem z tematem licencji na oprogramowanie wiąże się wiele pojęć z zakresu zarówno informatyki, jak i praw autorskich. Przyjrzyjmy się zatem dokładniej tematowi licencji oraz jej podstawowym rodzajom.
Licencja oprogramowania
Licencja oprogramowania jest niczym innym, jak umową na korzystanie z utworu, jaką jest w tym przypadku właśnie aplikacja komputerowa. Umowa ta zawierana jest między podmiotem posiadającym majątkowe prawa autorskie do programu komputerowego lub aplikacji, a osobą czy firmą, która będzie z tego oprogramowania korzystać.
Licencja ta ma za zadanie określać zasady, formy, zakres, miejsce i czas użytkowania oprogramowania, określając między innymi liczbę komputerów, dany program na którym można go zainstalować oraz liczbę użytkowników, którzy będą mogli go używać. Posiadanie licencji jest równoznaczne z uprawnieniami do korzystania z oprogramowania. Korzystanie z niego bez odpowiedniej licencji jest nielegalne i podlega sankcjom prawnym z tytułu naruszenia praw autorskich.
Rodzaje licencji
Możemy wyróżnić trzy rodzaje licencji. Są to:
- Licencje niewyłączne – podmiot, który posiada majątkowe prawa autorskie, udzielając licencji na korzystanie z utworu może pozwolić użytkować go przez wiele osób równocześnie, i to bez formy pisemnej. Jest to możliwe w przypadku utworu będącego dobrem o charakterze niematerialnym, gdyż nie ma tu przeszkód, by równolegle eksploatowała go większa liczba osób. Z tego typu licencjami spotykamy się w środowisku informatycznym bardzo często.
- Licencje wyłączne - umowa licencyjna wymaga tutaj formy pisemnej pod rygorem nieważności. Licencja wynika zwykle z umowy o dzieło, na podstawie której wykonawca tworzy zamówiony program lub aplikację. Tego typu licencje są w przypadku aplikacji komputerowych rzadkością. Najczęściej spotyka się je w przypadku większych kontraktów dotyczących na przykład wykonania systemów bankowych.
- Sublicencja – w tym przypadku licencjobiorca ma możliwość udzielenia komuś dalszej licencji, jeśli w jego umowie licencyjnej znajduje się stosowne upoważnienie.
Prawa użytkowników
Licencje na oprogramowanie komputerowe należą do tych, których tak naprawdę większość użytkowników w ogóle nie czyta. Tymczasem są one w wielu przypadkach bardzo restrykcyjne. Większość z nich ogranicza liczbę komputerów, na których dane oprogramowanie można zainstalować, jak i liczbę użytkowników, którzy mogą z niego korzystać. Ponadto, wprowadzają także wiele ograniczeń niezwiązanych bezpośrednio z technologią. Jednym ze standardowych elementów prawie każdej licencji na oprogramowanie jest klauzula o wyłączonej odpowiedzialności producenta z tytułu używania oprogramowania przez licencjobiorcę. Wynika z niej, że producent nie ponosi jakiejkolwiek odpowiedzialności, na przykład za skutki występujących w programach błędów.
Produkt zakupiony legalnie, a więc wraz z licencją, posiada numer licencyjny w formie drukowanej lub elektronicznej, który służy do identyfikacji. Zanim użytkownik zacznie korzystać z oprogramowania, najprawdopodobniej będzie musiał się najpierw zarejestrować lub aktywować aplikację. Każdy objęty licencją produkt posiada dokładną instrukcję instalacji i, co ważne, uprawnia użytkownika do korzystania z bezpłatnych porad oraz serwisu. Posiadając legalne oprogramowanie, użytkownik może kupić jego nową wersję w niższej cenie a nawet, w trakcie trwania okresu gwarancyjnego, zwrócić oprogramowanie do sklepu.
EULA – licencja użytkownika
Najczęściej spotykanym przez użytkowników komputerów rodzajem licencji jest tak zwana licencja użytkownika - EULA (skrót ten pochodzi od angielskiego określenia „End-user license agreement”). Jest to rodzaj lub wzorzec umowy, jaką licencjodawca (producent lub dystrybutor oprogramowania) zawiera z użytkownikiem końcowym, określająca prawa i obowiązki obu stron. Dokument ten zawiera warunki, na jakich producent programu objętego taką licencją udziela końcowemu użytkownikowi. Zapisy, które producenci zawierają w EULA, wiążą użytkowników dodatkowymi ograniczeniami. To właśnie te licencje zwykle określają liczbę stanowisk komputerowych, na których można zainstalować aplikację wraz z liczbą użytkowników uprawnionych do korzystania z niej. W przypadku EULA zaakceptowanie jej warunków jest niezbędne, by móc korzystać z oprogramowania zgodnie z prawem. Nie można też zapomnieć o tym, że EULA przewiduje sankcje za użytkowanie oprogramowania bez posiadania na niego licencji, jak i w sposób niezgodny z jego warunkami.
MPSA - nowa umowa ramowa
MPSA czyli Microsoft Products and Services Agreement jest nową umową ramową, będącą częścią kilkuletniej inicjatywy, mającej na celu transformację programów licencjonowania grupowego firmy Microsoft. Jest to umowa niewygasająca, którą podpisuje jednostka prawna. Daje ona klientom możliwość zakupu licencji na własność, a także kupowania usług Online Services, jak Office 365, Windows Intune, CRM Online, Yammer, oprogramowania oraz pakietów Software Assurance bez konieczności zawierania innych umów. W rezultacie wszystkie te zakupy kształtują się na korzystniejszym poziomie cenowym.
W tej chwili umowę MPSA zawierać mogą jedynie klienci komercyjni, a więc firmy. Wkrótce jednak możliwość tę otrzymają również klienci z instytucji rządowych oraz akademickich. Umowa ta w obecnej formie kierowana jest do klientów kontraktowych, którzy licencje kupują doraźnie, natomiast w późniejszym terminie planowana jest także oferta dla klientów zainteresowanych długoterminowymi zobowiązaniami. Ponadto, w chwili obecnej umowę MPSA zawierać mogą klienci posiadający co najmniej 250 użytkowników, co też ma się zmienić, gdyż oferta zostanie wkrótce poszerzona.
Dla kogo umowa MPSA jest odpowiednia? Przede wszystkim dla organizacji, które:
- muszą kupować usługi Online Services w ramach kontraktu,
- muszą mieć licencję na oprogramowanie z pakietem Software Assurance lub też bez niego,
- chcą odnowić Software Assurance poprzez umowę transakcyjną,
- są w posiadaniu wielu umów Open oraz mają ponad 250 użytkowników,
- posiadają umowę Microsoft Online Subscription Agreement (MOSA), która za chwilę wygasa.
Trzeba przy tym wiedzieć, że najważniejszą ofertą dla klientów korporacyjnych pozostaje umowa EA (Enterprise Agreement). Organizacje, które ją zawarły, powinny na jej podstawie kontynuować zakupy.
EA – umowa licencyjna średnich i dużych firm
EA czyli Enterprise Agreement jest umową licencyjną skierowaną do średnich i dużych firm, a więc takich, które są w posiadaniu minimum 250 komputerów i zamierzają podjąć decyzję o standaryzacji oprogramowania w całym przedsiębiorstwie. Z programu EA korzystają przeważnie firmy posiadające wiele oddziałów, którym zależy na prostym sposobie zakupu licencji na oprogramowanie, a także łatwości w administrowaniu nimi wewnątrz złożonej struktury organizacyjnej.
Dzięki umowie EA klienci zyskują przede wszystkim elastyczność, która pozwala im w ramach jednej umowy wybierać i swobodnie łączyć usługi online w chmurze z oprogramowaniem, które będzie zainstalowane w siedzibie firmy. Dzięki temu wybór dostosowany jest do potrzeb przedsiębiorstwa, a wydatki na niezbędne technologie w związku ze zmianami priorytetów biznesowych - obniżone. Cena całkowita jest w rezultacie odpowiednio dopasowana, a utrzymanie zgodności licencyjnej oraz zarządzanie zasobami wszystkich zakupionych licencji i usług firmy Microsoft – znacznie łatwiejsze.
Dlaczego licencje są ważne?
Licencja jest zestawieniem ogółu zasad dotyczących korzystania z oprogramowania. Określa ona zakres, jak i miejsce oraz czas, w jakim należy użytkować oprogramowanie, którego ona dotyczy. Znajdziemy w niej informacje o liczbie stanowisk komputerowych, na których aplikacje mogą zostać zainstalowane, jak i liczbę użytkowników uprawnionych do korzystania z niego. Właściwa licencja daje nam uprawnienia do korzystania z software’u. Użytkowanie oprogramowania bez ważnej licencji jest działaniem nielegalnym, które może pociągnąć za sobą sankcje prawne z tytułu naruszenia praw autorskich, wiążące się również z dotkliwymi karami pieniężnymi. Aby ich uniknąć warto skorzystać z usług profesjonalnych firm doradczych, zajmującymi się m.in. przygotowywaniem umów licencyjnych dla konkretnych programów komputerowych małych i średnich firm. Więcej na temat warunków licencyjnych znaleźć można na stronie: http://ipr.hu/pl/.